مقدمه
موتورخانه آسانسور قلب سیستم کششی است و کوچکترین خطا در موتور، گیربکس، فلکه، کوپلینگ، یاتاقانها یا سیستم تعلیق، مستقیم خود را در کابین، ریلها و حرکت آسانسور نشان میدهد. این مقاله یک راهنمای مهندسی برای تشخیص علل ارتعاش، نویز، ضربه، لرزش و مشکلات عملکردی موتورخانه است.
1. ارتعاش (Vibration) – منشأ، تشخیص، رفع
۱-۱. ارتعاش ناشی از بالانس نبودن فلکه موتور
🔧 علائم:
لرزش کابین در شروع حرکت
صداهای ضربهای در سرعت نامی
لرزش محسوس روی سینی موتور
🔬 علت فنی:
جرم توزیعشده روی محیط فلکه یکنواخت نیست → گریز از مرکز → ارتعاش.
🛠 راهحل:
تست بالانس استاتیکی و دینامیکی فلکه
کنترل سفتی پیچهای نصب فلکه
بررسی شیار فلکه از نظر خوردگی
۱-۲. ارتعاش ناشی از نصب بد موتور (Base Alignment Error)
🔧 علائم:
ارتعاش شدید هنگام دالان سرعت
لرزش روی خرپایه و ستونها
🔬 علت فنی:
هممحوری بین محور موتور و گیربکس/فلکه برقرار نیست.
🛠 راهحل:
کنترل تراز پایه موتور با ساعتاندازهگیر
استفاده از لاستیکهای لرزهگیر مناسب
سفتکردن پیچهای فوندانسیون با گشتاور استاندارد
2. صدای غیرعادی (Noise)
۲-۱. صدای زوزه از گیربکس
🔬 علت احتمالی:
کمبودن سطح روغن
گریسکاری نامناسب بلبرینگها
فرسودگی دنده حلزونی و مارپیچ
🛠 اقدام:
اندازهگیری سطح روغن گیربکس
نمونهگیری روغن برای بررسی براده فلزی
بررسی بکلش دنده
۲-۲. صدای تقتق از فلکه هرزگرد
🔬 علت: یاتاقانها لقی دارند یا قفل نشدهاند.
🛠 راهحل:
تست روانچرخشی فلکه
کنترل سفتی مهرهها
تعویض بلبرینگ در صورت سایش
3. مشکلات گیربکس و الکتروموتور
۳-۱. داغ شدن موتور
🔧 دلایل متداول:
اضافهبار دائمی
تنظیم نبودن درایو و جریان راهاندازی بالا
خنکنشدن موتور بهعلت خاکگرفتگی هوزینگ
🛠 اقدامات:
اندازهگیری جریان با آمپرمتر کلمپی
بررسی پارامترهای V/F و Curve در درایو
شستشوی پوسته با باد خشک
۳-۲. گیرکردگی گیربکس (آورلود مکانیکی)
🔬 علت:
خرابی رولربیرینگها
سفتبودن بیشازحد مهرهها
عدم روانکاری کافی
🛠 راهحل:
باز کردن گیربکس توسط تعمیرکار متخصص (بههیچوجه روی چاه باز نمیشود).
4. مشکلات تعلیق، سیمبکسل و فلکه
۴-۱. خوردگی زودرس شیار فلکه
🔬 علل:
سختی غیرمجاز سیمبکسل
نامتقارن بودن زاویههای انحراف
کشش نامتعادل سیمها
🛠 راهحل:
کنترل سختی سیم بکسل (استاندارد 1570–1770 N/mm²)
تنظیم کشش با دینامومتر
بررسی زاویه درگیری (θ)
۴-۲. صدای جیغ سیمبکسل
🔬 علت: تماس خشک با شیار
🛠 راهحل: روغنکاری کنترلشده با روغن مخصوص بکسل → نه روغن صنعتی.
5. مشکلات فلکه انحراف (Deflector) و زاویه انحراف
اگر زاویه انحراف بیش از حد 4–6 درجه باشد:
سیمبکسلها سریع میپوسند
حرکت کابین ناپایدار میشود
فلکه موتور تحت فشار جانبی قرار میگیرد
🛠 راهحل: تنظیم دقیق موقعیت فلکه با شابلون زاویهسنج و تراز لیزری.
6. چکلیست سرویس موتورخانه
کنترل سفتی پیچهای موتور، گیربکس، فلکهها
بررسی یاتاقانهای هرزگرد
اندازهگیری جریان موتور
اندازهگیری دمای پوسته گیربکس
بازرسی بکسل از نظر بریدگی و نخزدگی
تست لیمیت سوئیچهای موتورخانه
بررسی رگلاژ ترمز موتور
جمعبندی
موتورخانه آسانسور محل تجمیع نیروهای مکانیکی و الکتریکی است و عیبیابی آن نیازمند نگاه همزمان به ارتعاش، صدا، حرارت، کشش، تراز، زاویهها و سلامت گیربکس و موتور است. رعایت اصول نصب و سرویس دورهای، عمر قطعات را چندبرابر میکند و خطرات ناشی از تنشهای مکانیکی را به حداقل میرساند.
