ایمنی آسانسور یکی از مهمترین مسئولیتهای مدیران ساختمان و شرکتهای بهرهبردار است. تجربه نشان داده است که بیش از ۷۰ درصد خرابیهای بزرگ آسانسور پیش از وقوع، علائمی واضح و قابل تشخیص دارند؛ اما به دلیل بیتوجهی یا سرویس نامنظم، این نشانهها نادیده گرفته میشوند و در نهایت منجر به توقفهای طولانی، هزینههای سنگین تعمیرات و حتی حوادث جدی میشود.
در این مقاله ۱۰ نشانهٔ مهم و خطرناک را معرفی میکنیم که در صورت مشاهدهٔ هرکدام، لازم است بلافاصله سرویسکار مجاز آسانسور به محل اعزام شود.
۱) صدای غیرعادی از موتور، کابین یا چاه آسانسور
صدایی مانند ساییدگی، جیغمانند، ضربههای متوالی، صدای سوت (مشکل VVVF)، یا غرغر موتور، نشاندهندهٔ یکی از موارد زیر است:
نامیزانی ریلها
خرابی بلبرینگ موتور
آسیب چرخدندهها در آسانسورهای گیربکسی
تنظیم نبودن کفشکها
مشکل در درایو یا تابلو فرمان
چرا خطرناک است؟
بیتوجهی به صداهای غیرعادی میتواند باعث آسیب جدی موتور یا شکست قطعات متحرک شود.
۲) لرزش شدید کابین هنگام حرکت
لرزش لحظهای در شروع یا توقف حرکت طبیعی است، اما اگر شدت آن در کل مسیر افزایش یابد، احتمال دارد:
شیار ریلها آسیب دیده باشد
کفشکها تنظیم نباشند
بالانس کابین بههم خورده باشد
سیمبکسلها دچار سایش شده باشند
بیتوجهی = خطر گیر کردن کابین یا توقف ناگهانی.
۳) تأخیر در باز شدن یا بسته شدن دربها
اگر درب بیش از حد معمول باز یا بسته میشود، یا نیمهکاره برمیگردد، علت میتواند یکی از موارد زیر باشد:
خرابی موتور درب
کثیفی یا اختلال در سنسورهای لیزری
مشکل در کنترلر درب (Door Drive)
ایجاد اصطکاک در ریلهای درب
این مشکل معمولاً کوچک شروع میشود اما در نهایت باعث گیر کردن کامل درب و توقف کابین میشود.
۴) تکان ناگهانی یا توقف لحظهای پیش از ایستادن
اگر کابین هنگام رسیدن به طبقه یک «تکان کوچک» داشته باشد یا توقفش غیرطبیعی باشد، یعنی:
سیستم ترمز دقیق عمل نمیکند
انکودر موتور خطا میدهد
برنامهریزی تابلو فرمان دچار مشکل شده
یکی از سنسورهای کف طبقه (Final) درست کار نمیکند
این مشکل میتواند در نهایت باعث توقف شدید یا گیرکردن کابین شود.
۵) تغییر ناگهانی سرعت یا حرکت نامنظم کابین
سریع یا کند شدن آسانسور بدون فرمان، پرش سرعت یا توقفهای ریز بین طبقات معمولاً نشان میدهد:
درایو (VVVF) آسیب دیده
بار داخل کابین درست تشخیص داده نمیشود
سیمبکسلها کشش نابرابر دارند
فرمانهای سرعت از تابلو به موتور بهدرستی ارسال نمیشود
این مورد یکی از جدیترین نشانههاست و باید فوری رسیدگی شود.
۶) داغ شدن بیش از حد موتور یا تابلو فرمان
داغی زیاد موتور، بوی گرمشدن تابلو، یا خاموش و روشن شدن غیرعادی سیستم تهویهٔ آن نشان میدهد:
جریان برق بیش از حد است
بار کابین زیاد است
یکی از فنهای تابلو سوخته
مقاومت داخلی قطعات افزایش یافته
اگر این مشکل سریع رفع نشود، احتمال آتشسوزی، سوختن VVVF یا توقف کامل آسانسور وجود دارد.
۷) بوی سوختگی یا مشاهدهٔ دود در چاه یا موتورخانه
این یکی از خطرناکترین نشانههاست.
بوی سوختگی معمولاً از یکی از موارد زیر میآید:
اتصالی در تابلو فرمان
فشار بیش از حد روی موتور
خرابی سیمکشی چاه
گیر کردن دربها
سوختن موتور درب
در صورت مشاهدهٔ این علائم، آسانسور باید فوراً از مدار خارج شود.
۸) عدم تراز شدن دقیق کابین با سطح طبقه (Leveling مشکلدار)
اگر کابین چند سانتیمتر بالاتر یا پایینتر از سطح طبقه میایستد، یعنی:
سنسور مگنت تراز خراب شده
ترمز موتور درست عمل نمیکند
بار کابین بالانس نیست
سرعت نهایی درست کنترل نمیشود
این مشکل علاوه بر خطر زمینخوردن مسافران، خبر از شروع یک خرابی جدی میدهد.
۹) نوسان برق داخلی، چشمک زدن چراغها یا خاموش شدن نمایشگر
این نشانهٔ واضح اختلال در برق آسانسور است:
مشکل در UPS یا استابلایزر
نوسان برق شهری
سوختگی قسمتی از برد اصلی
مشکل در سیمکشی چاه
این خرابیها معمولاً باعث توقف ناگهانی آسانسور میشوند.
۱۰) افزایش مصرف برق یا کند شدن عملکرد هنگام ساعات شلوغی
اگر آسانسور هنگام شلوغی «کمجان» میشود یا مصرف برق موتور بالا میرود، احتمال دارد:
درایو فرسوده شده باشد
موتور در حال از دست دادن گشتاور باشد
کابین تراز نیست
کشش سیمبکسلها ایراد دارد
این مشکل معمولاً در آسانسورهای قدیمیتر (بالای ۱۰ سال) دیده میشود.
چه زمانی لازم است فوراً سرویسکار را خبر کنید؟
در موارد زیر بدون معطلی:
بوی سوختگی
صدای شدید و غیرعادی
گیر کردن دربها
لرزش مداوم کابین
توقفهای ناگهانی
ورود آب به چاه آسانسور
داغ شدن غیرطبیعی موتورخانه
هرکدام از این موارد میتوانند ظرف چند دقیقه به خرابی سنگین تبدیل شوند.
جمعبندی
آسانسور یک تجهیز حساس و پرریسک است و کوچکترین نشانهٔ خرابی میتواند پیامدهای جدی داشته باشد. سرویس ماهانه و بازرسی سالانه طبق استاندارد، بهترین راه برای کاهش هزینهها و افزایش ایمنی است.
بیتوجهی به نشانههای ظاهری، نهتنها باعث افزایش هزینههای تعمیرات میشود، بلکه امنیت ساکنین را هم به خطر میاندازد.
